Futuryzm we wnętrzach kojarzy się z aranżacjami rodem z filmów science-fiction. Niewiele osób jednak wie, że ten styl w architekturze, sztuce i wnętrzarstwie  narodził się już na początku ubiegłego wieku. Czy wnętrza futurystyczne wciąż są pieśnią przyszłości, czy może jedynie głuchym echem z poprzedniego stulecia? Sprawdźmy!

Czym jest i skąd pochodzi futuryzm?

Futuryzm (od łacińskiego futurus oznaczającego “przyszły”) wywodzi się z Włoch. Powstał tam na początku XX wieku jako awangardowa estetyka w sztuce, stopniowo przechodząc do architektury i designu.

Główne założenia futuryzmu sformułowali poeta Filippo Tommaso Marinetti i malarz Umberto Boccioni w żywiołowym manifeście futuryzmu. Proponowali w nim zamknięcie akademii, bibliotek, muzeów i innych placówek kulturowych, które oskarżali o utrwalanie i podtrzymywanie nieaktualnej i niedołężnej, a więc szkodliwej kultury przeszłości. Nowy trend miał być dynamiczny, skierowany ku wizjom świetlanej przyszłości.

Futuryzm łamał schematy, odrzucał tradycje, pobudzał emocje, ekscytował i szokował. Futuryści nie chcieli być jedynie lustrem społecznym i historycznym, w którym odbijałaby się przeszłość czy teraźniejszość. Chcieli oni, niczym demiurgowie i duchowi przewodnicy, świadomie i z rozmachem kreować nowe światy oraz wyznaczać nowe kierunki rozwoju kultury i cywilizacji.

Futuryzm i rewolucja techniczna

Na estetykę futurystyczną wpływała też panująca na przełomie XIX i XX wieku rewolucja techniczna. Dynamiczny rozwój przemysłu, transportu oraz nowych technologii nie tylko pozwalały formułować przewidywania dotyczące przyszłości, ale dawały też nowe narzędzia do realizacji odważnych wizji.

W tych czasach rozbudowywała się sieć kolejowa, powstał samochód i samolot, telefon, kino i wiele innych wynalazków. Ludzkość zaczęła panować nad potężnymi siłami elektryczności, miała większe możliwości komunikacji i przemieszczania się. Wszystko to pobudzało optymizm i wiarę w wyjątkową siłę cywilizacji.

Z drugiej strony pierwsi futuryści gloryfikowali brutalność i wojnę jako przejawy dynamizmu i zmiany. Futuryzm cechowały gwałtowność, szybkość, rozmach i bunt mające być opozycją dla marazmu i opieszałości kultury opartej na tradycjach. Niszczenie tradycji i opozycja do tego, co znane i utarte były postrzegane jako najwyższe akty twórcze.

Futuryzm szybko opanował różne dziedziny sztuki, pozwalał bowiem na niespotykaną dotąd swobodę wyrazu. Natchnieniem twórców stały się nowoczesne osiągnięcia cywilizacji i coraz szybsze tempo życia. Charakterystyczne było uwielbienie materii. Marinetti pisał więc, że „gorąco kawałka drzewa lub żelaza roznamiętnia nas bardziej niż uśmiech i łzy kobiety”, a Tytus Czyżewski namawiał do tego, by zamiast kobiet kochać maszyny elektryczne.

Estetyka futuryzmu

Umiłowanie nowych technologii i wyraźne łamanie kanonów objawiało się szczególną estetyką futurystycznych dzieł. W malarstwie dominowała ikonografia miast przepełnionych światłem i tłumami ludzi pędzących do pracy. Te malarskie wizje nowoczesnych metropolii stały się zresztą inspiracją dla futurystycznych architektów.

Częstym motywem w malarstwie było charakterystyczne zlewanie się i rozmywanie obrazów, którego doświadczamy patrząc przez okno pędzącego auta czy pociągu. Artyści futurystyczni uwielbiali prędkość i starali się odtworzyć ten sposób widzenia w swoich dziełach.

Futuryzm odcisnął też duże piętno na sztuce filmowej. W ręce artystów trafiło medium mogące pokazać ruch, dynamizm i zmianę, co doskonale pasowało do założeń nurtu. Filmowe wizje futurystów to niezwykłe scenografie pełne iluzji optycznych, zgeometryzowanych pejzaży i abstrakcji. To również fabularne paradoksy, łamanie związków przyczynowo-skutkowych i przypadkowość, które osiągano m.in. przez odrzucenie ciągłości zdjęć i scen.

Futuryzm w architekturze

Futuryzm przeniknął też do architektury, a jego początki w tej dziedzinie datuje się na rok 1912. To właśnie wtedy włoski architekt Antonio Sant’Elia przedstawił futurystyczną wizję miasta w formie szkiców. Był on też autorem manifestu Architektura Futurystyczna.

Futuryzm w architekturze przejawiał się oczywiście złamaniem kanonów, fantazyjnością i antyhistorycznością, a także dużym dynamizmem. Charakterystyczne dla tego stylu są długie, mocne linie, brak symetrii lub przeciwnie — hipertoniczna symetria oraz skomplikowana geometria. Ostre krawędzie i kąty przenikają się tu z miękkimi i obłymi formami. Dostrzegalna jest też surowość budynków, w których dominuje beton, stal i szkło.

Wydaje się, że te dziwne, fantazyjne formy to wyraźny przerost formy nad treścią, ale architektura futurystyczna (szczególnie współczesna) jest też bardzo funkcjonalna. Nawet w szkicach pierwszych wizjonerów tego nurtu widać, że nie ma tu wielu dekoracji, a niezwykłość projektów wynika z konstrukcji łamiących klasyczne kanony piękna. 

Założenia futuryzmu dotknęły oczywiście nie tylko zewnętrznej formy budynków, ale również architektury wnętrz. Futurystyczne wnętrza pozbawione są bibelotów czy dodatków, a ich wyjątkowość płynie z designerskiej formy elementów użytkowych.

Wnętrza futurystyczne — cechy charakterystyczne

Futuryzm we wnętrzach przejawia się estetyką wprost wyjętą z filmów i literatury science-fiction. Tak było w pierwotnych projektach futurystów i tak jest dziś, choć charakter tego stylu nieco się zmienił.

Przede wszystkim futurystyczne wnętrza przeszły przez okres fascynacji produkcją masową, nowymi materiałami (tworzywami sztucznymi) i skomplikowaną, często przyprawiającą o zawrót głowy geometrią. W pierwotnych realizacjach dostrzegamy wpływy art deco (jeśli nie jako bezpośrednie inspiracje, to w formie usilnego łamania zasad tej estetyki), a później pop-artu. Pojawiały się więc żywe kolory, odniesienia do kultury masowej i przerost formy nad treścią. Pierwsze wnętrza futurystyczne były wcieleniem awangardy, gloryfikacją przyszłości, ale też charakterystycznego dla tego nurtu chaosu i pewnego oderwania od rzeczywistości.

Wnętrza futurystyczne, czyli życie na statku kosmicznym

Futuryzm garściami czerpie z science-fiction (a science-fiction z futuryzmu). Nie dziwi więc, że w odniesieniu do aranżacji w tym stylu często pojawia się porównanie ze statkiem kosmicznym. Rzeczywiście futurystyczne wnętrza roztaczają pewną aurę tego rodzaju. Warto jednak zauważyć, że nasze wizje lotów w kosmos i stosowanych do tego pojazdów uległy znacznym zmianom od czasów pierwszego manifestu futurystów. Wraz z nimi zmieniła się też charakterystyka futurystycznych aranżacji.

Pierwotne wizje wnętrz przyszłości dziś wręcz śmieszą swoim dziwacznym, niefunkcjonalnym charakterem. Jeśli miałby to być pojazd kosmiczny, to z pewnością nie nasz, a jakiejś obcej cywilizacji. Dzisiaj wnętrza określane jako futurystyczne wyglądają już inaczej. Wizjonerska estetyk high-tech splata się z wysoką funkcjonalnością i ergonomią. Wyraźnie widoczne są wpływy minimalizmu i zastosowanie nowoczesnych technologii, wielofunkcyjnych sprzętów czy systemów Smart Home.

Współczesny futuryzm we wnętrzach

Współczesna estetyka futurystyczna nadal pełna jest asymetrii i dziwnych kątów, a jednocześnie widać w niej geometryzację i czyste linie. Pojawiają się kształty obłe, lekkie i finezyjne, ale zawsze wysoce funkcjonalne i ergonomiczne. Jaskrawą kolorystykę pop-artu zastąpiła stonowana paleta minimalizmu. Dominuje więc biel i czerń uzupełniana chromem i srebrem, a przełamana wyrazistymi akcentami czerwieni, żółci czy zieleni.

Charakterystyczne dla wnętrz minimalistycznych jest mocne oświetlenie, bardzo często w formie taśm LEDowych tworzących rzeki światła. Futurystyczne wnętrza są więc bardzo jasne, czasem wręcz sterylne. To wrażenie potęgują wszechobecne przeszklenia, meble na wysoki połysk i chromowane, odbijające światło dodatki.

Co zaskakujące, wnętrza te wcale nie są chłodne. Obłe formy mebli doskonale łagodzą surowość, a wspomniane już wyraziste akcenty kolorystyczne dodają uroku i wprowadzają ciepło. Nie odbierają przy tym wyraźnie ekskluzywnego charakteru wystroju.

Współczesne wnętrza futurystyczne to zatem:

• neutralna kolorystyka tła zestawiona z wyrazistymi akcentami wyposażenia i dodatków,
• połączenie minimalizmu z kreatywnymi rozwiązaniami, szczególnie designerskimi meblami o niezwykłych formach,
• łamanie symetrii i zestawienie zgeometryzowanych, surowych form z finezyjnymi, obłymi kształtami,
• dekor ograniczony do minimum — charakter aranżacji wyznaczają tu oryginalne rozwiązania architektury wnętrz czy designu wyposażenia, a nie bibeloty i ozdoby,
• szerokie zastosowanie innowacyjnych technologii, np. w formie nowoczesnego sprzętu AGD i RTV z nurtu internetu rzeczy (ang. IoT — Internet of Things) czy systemów typu Smart Home.

Futuryzm w meblarstwie — jakie są meble futurystyczne?

Futuryzm we wnętrzach to oczywiście nie tylko architektura czy sposób wykończenia, ale również wyposażenie. Futurystyczne meble to przede wszystkim oryginalny, zaskakujący i innowacyjny design. Ważna jest jednak również wysoka funkcjonalność i ergonomia.

Meble futurystyczne łączą zdecydowane linie i ostre kąty z obłością i wykończeniem na wysoki połysk. Wyraźne są też motywy hi-tech, np. w postaci podświetleń LED.

Kolorystyka to z jednej strony wysoce elegancka czerń i biel, a z drugiej odważne akcenty czerwieni, pomarańczu, żółci i kolorów neonowych. Typowe są tu materiały transparentne, a więc meble z przeszkleniem czy stoły i stoliki ze szklanymi blatami. Pojawia się też metal chromowany lub malowany proszkowo, tapicerki ze skóry naturalnej i sztucznej, jak i z miękkich materiałów tekstylnych.

Ciekawym rozwiązaniem, dodającym ciepła i przytulności, są drewniane meble futurystyczne. Choć samo drewno nie należy do kanonu tego nurtu, dzięki odpowiednio dobranym formom znajduje tu swoje miejsce. Przykładem może być łóżko Fantasy, które dzięki swojej konstrukcji wydaje się lewitować nad podłogą.

We wnętrzach futurystycznych doskonale prezentują się też obłe stoliki Miki z trójkątnymi blatami o ściętych rogach, model Enio na pojedynczej, umieszczonej pod kątem nodze czy Vesto z blatem o obłych bokach płynnie przechodzących w podstawy.

Widoczną w tych przykładach finezję formy widzimy we wszystkich meblach futurystycznych — komodach i szafkach, szafach czy regałach. Sprzęty te często wyposażone są dodatkowo w LEDowe lub punktowe podświetlenia dodające im nowoczesnego wyglądu. Charakterystyczne dla futuryzmu we wnętrzach są też meble wykończone na wysoki połysk, najlepiej w bieli. Ciekawe są też meble do siedzenia — krzesła, fotele, a nawet sofy projektowane są z myślą o ergonomii i wygodzie.

Systemy Smart Home, czyli nie tylko futurystyczna estetyka, ale i funkcjonalność

Nowoczesny futuryzm we wnętrzach nie może się obyć bez technologii. Jej szczególnym przykładem są systemy inteligentne (tzw. Smart Home).

Liczne urządzenia elektroniczne sterowane z poziomu jednego centralnego komputera (np. aplikacji na telefonie) wpływają na wygodę i funkcjonalność nowoczesnych mieszkań. Systemy Smart Home pozwalają zdalnie obsługiwać termostat, klimatyzację, światło rolety czy poszczególne urządzenia AGD i RTV.

W ich skład wchodzą również systemy monitoringu. Zwiększają one bezpieczeństwo, chroniąc przed włamaniem, ale umożliwiają też zdalny nadzór nad dziećmi czy zwierzętami domowymi. Nowoczesne instalacje tego typu umożliwiają już nie tylko podgląd mieszkania z kamer, ale często dają możliwość dwustronnej komunikacji głosowej z dowolnego miejsca z dostępem do internetu.

Systemy Smart Home biją rekordy popularności ze względu na dużą konfigurowalność i swoja praktyczność. Dają duże możliwości podłączenia poszczególnych urządzeń do jednej sieci, ale to użytkownik decyduje, które komponenty chce zainstalować. Rozwiązania te są na tyle elastyczne, że pozwalają z czasem dodawać lub odłączać kolejne elementy, a wszystko to można obsłużyć z poziomu jednej aplikacji na smartfonie.

Futuryzm powstał jako wizja przyszłości, przewidywanie tego, co ma dopiero nadejść. Dziś nurt ten jest raczej odwzorowaniem dostępnych realnie możliwości. To wciąż zaskakująca i niebanalna estetyka, ale także rzeczywista funkcjonalność. To, co kiedyś było marzeniem, obecnie stało się więc rzeczywistością, którą można bez trudu wprowadzić do swojego domu i życia. Wnętrza futurystyczne — w zakresie estetycznym i praktycznym — nie są więc ani pieśnią przyszłości, ani echem minionych czasów. Są realną, dostępną tu i teraz możliwością.