Ekologiczne mieszkanie to miejsce bezpieczne, przytulne i przyjazne dla środowiska. Odpowiednio zaprojektowane, wykończone i urządzone pozwala też ograniczyć koszty eksploatacji, jest więc tanie w utrzymaniu. Ekologiczne mieszkanie najlepiej tworzyć od podstaw,  zaczynając już od projektowania i budowy. Wiele elementów filozofii eko można jednak wprowadzić również w przestrzeniach zastanych. Sprawdźmy zatem, jak stworzyć dom przyjazny środowisku.

Ekologiczne mieszkanie — filozofia i estetyka

Ekologiczne mieszkania to nie tylko kwestia popularnej obecnie mody. Coraz więcej osób dostrzega konieczność dbania o środowisko i najbliższe otoczenie. Postępujące zmiany klimatyczne, rosnące zanieczyszczenie powietrza, wody i gruntów, a także tęsknota za życiem bliższym naturze popychają ludzi w kierunku ekologii. Rośnie świadomość społeczna dotycząca klimatu i ochrony środowiska, a ludzie biorą na siebie odpowiedzialność nie tylko za własne cztery ściany, ale też za bliższe i dalsze otoczenie.

Działania na rzecz ekologii wychodzą z niszy i wkraczają w obszar rozwiązań systemowych. Przykładem może być likwidacja pieców węglowych w celu walki ze smogiem czy powszechny nakaz segregacji śmieci. Troska o środowisko nie jest więc już jedynie kwestią własnego sumienia, a staje się społecznie i prawnie usankcjonowanym obowiązkiem.

Coraz więcej osób chce też iść dalej, niż to wynika z obowiązków prawnych. Dostrzegają w ruchu ekologicznym szansę na lepszą przyszłość oraz zdrowsze i bardziej satysfakcjonujące życie własne i przyszłych pokoleń. Trendy ekologiczne często idą w parze z minimalizmem i takimi ruchami jak less lub zero waste, slow life, które są wyrazem buntu wobec szalejącego konsumpcjonizmu i współczesnego wyścigu szczurów.

Filozofia eko to zatem złożony system wartości i sposób życia. Jej celem jest minimalizowanie negatywnego wpływu na środowisko, poszukiwanie kontaktu z naturą i osiągnięcie harmonii z otaczającym światem.

Ekologiczne mieszkanie w trzech krokach

Wprowadzenie filozofii eko w życie bezpośrednio wpływa na otoczenie, również na aranżację wnętrz. Wnętrzarski styl eko to przede wszystkim naturalne materiały, odpowiedzialne metody produkcji i stawianie na lokalnych producentów i dostawców wyposażenia.

Ekologiczne mieszkanie to jednak nie tylko zewnętrzna, widoczna warstwa aranżacji. To również odpowiedzialny wybór materiałów konstrukcyjnych i wykończeniowych, odpowiedzialne używanie zasobów i mediów czy korzystanie z odnawialnych źródeł energii.

Ekologiczne mieszkanie zaczyna się więc już na etapie projektowania i wyboru materiałów oraz technologii przyjaznych środowisku. Nie każdy jednak buduje dom od podstaw i ma wpływ na te kwestie. Może jednak wybrać przyjazne środowisku wykończenie, meble i wyposażenie. Mieszkanie w stylu eko to również szereg dobrych praktyk i zachowań, które również wpływają na środowisko. Tym trzem etapom — budowy, aranżacji oraz praktyk ekologicznych — przyjrzymy się bliżej.

Ekologiczny dom — co można zrobić na etapie projektu i budowy?

Za domy ekologiczne (również w świetle prawa Unii Europejskiej) uznaje się te, które pozwalają na znaczne ograniczenie zużycia energii. Regulacje unijne wyróżniają więc domy energooszczędne, w których zapotrzebowanie na energię do ogrzewania i wentylacji nie przekracza 50 kWh na metr kwadratowy rocznie. Domy pasywne to z kolei takie, w których to zapotrzebowanie na energię nie przekracza 15 kWh na metr kwadratowy.

Prawo definiuje więc domy i mieszkania ekologiczne na podstawie zużycia energii, niewiele mówiąc o innych aspektach. Na pierwszy rzut oka może się to wydawać bardzo ograniczonym podejściem. Jeśli jednak przyjrzymy się bliżej, okazuje się, że energooszczędność idzie w parze, a w wielu miejscach wręcz wymaga, stosowania przyjaznych środowisku materiałów i technologii. Zużycie energii osiąga się bowiem przez odpowiednią konstrukcję budynku, dachu czy układ pomieszczeń, a także wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.

Konstrukcja budynków ekologicznych i materiały

Domy ekologiczne mają zazwyczaj bardzo proste konstrukcje oparte na planach prostokąta lub litery L. Taki układ minimalizuje ilość przegród między ścianami i dachem oraz narożników, przez które ucieka dużo ciepła.

Konstrukcja ekologicznego mieszkania to również wybór odpowiednich materiałów. Dla ograniczenia zużycia energii najważniejsze są parametry termoizolacyjne. Dobre materiały należy stosować we wszystkich elementach konstrukcji od fundamentów przez ściany, stolarkę drzwiową i okienną po więźbę dachową.

Warto zadbać nie tylko o izolację cieplną, ale również o to, by materiały konstrukcyjne były produkowane odpowiedzialnie, przy minimalnym wykorzystaniu szkodliwych substancji i procesów.

W budownictwie ekologicznym chętnie korzysta się więc z drewna — zarówno do budowy elementów konstrukcyjnych, jak i w wykończeniówce. To wdzięczny materiał, który ma doskonałe właściwości, jest stosunkowo łatwy w obróbce i świetnie nadaje się do recyklingu czy upcyklingu.

Recyklingowane i upcyklingowane materiały to zresztą doskonały wybór przy budowie ekologicznego domu. Świetnie sprawdza się zarówno drewno, jak i cegła rozbiórkowa. Cegła tworzona jest co prawda z materiałów naturalnych, ale produkcja wymaga dużych nakładów energii, dlatego warto korzystać z materiału z odzysku.

Do wypełnienia ścian o drewnianej konstrukcji również wykorzystuje się coraz więcej materiałów naturalnych. Chemiczne pianki czy syntetyczne waty zastępowane są przez różnego rodzaju wełny ekologiczne, bawełniane włókna, wypełnienia z celulozy, a nawet zwykłej słomy.

Ciągle powstają też nowe materiały budowlane. Widać też wyraźny skręt w kierunku ich ekologicznego charakteru. Przykładem może być wykorzystanie konopi, a nawet grzybni.

Dach ekologiczny

Redukcja zużycia energii w domu zależy również od konstrukcji dachu. Im większa jego powierzchnia, tym większe straty cieplne, dlatego w budynkach ekologicznych stosuje się proste dachy jedno lub dwuspadowe, a tam gdzie to możliwe również dachy płaskie. Oczywiście tu także korzysta się z materiałów przyjaznych środowisku. Ekologiczne materiały stosuje się zarówno w więźbie, izolacji termicznej (ociepleniu), jak i poszyciu.

Układ pomieszczeń w mieszkaniu ekologicznym

W domach i mieszkaniach ekologicznych liczy się jak najbardziej efektywne wykorzystanie energii, również naturalnej, czyli słonecznej. W tym celu nie tylko montuje się specjalne kolektory (panele słoneczne). Znaczenie ma również po prostu układ pomieszczeń (i położenie okien).

Pomieszczenia, w których przebywa się najczęściej (a więc wymagające najlepszego dogrzania i doświetlenia), umiejscawia się w południowej części budynku. Z kolei pomieszczenia, z których korzysta się mniej — garderoba, kotłownia, garaż czy składzik — powinny być w części północnej. Może w nich bowiem panować nieco niższa temperatura i nie wymagają stałego, dobrego doświetlenia światłem słonecznym.

Warto tu wspomnieć również o oknach — wiele osób obawia się, że duże przeszklania mogą powodować znaczne straty cieplne. Nowoczesne okna mają jednak bardzo niskie współczynniki przenikania ciepła. Kilkuwarstwowe okna (np. 3 czy 4-szybowe) doskonale zatrzymują ciepło w mieszkaniu. Duże połacie okienne pozwalają natomiast dogrzać i doświetlić mieszkanie, a zatem zredukować zużycie energii i koszty eksploatacji.

Energia odnawialna

Mieszkanie ekologiczne kojarzy się przede wszystkim z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. Rzeczywiście panele słoneczne czy wydajne pompy ciepła, a nawet niewielkie, montowane na dachach turbiny wiatrowe to świetny sposób na redukcję negatywnego wpływu na środowisko, jak i na oszczędność.

Przy odpowiedniej izolacji termicznej domu montaż paneli słonecznych w połączeniu z pompą ciepła pozwala często na uzyskanie zerowego rocznego bilansu energetycznego. Oznacza to, że pozyskana w ciągu roku energia całkowicie pokrywa zapotrzebowanie gospodarstwa domowego.

Trzeba jednak podkreślić, że taki system nie pozwala na rezygnację z podłączenia do sieci. Bilans roczny może być zerowy, jednak szczególnie w okresie zimowym wydajność ogniw fotowoltaicznych spada i może być niewystarczająca na bieżące potrzeby. W tym czasie pobiera się energię z sieci, którą niejako zwraca się np. latem, kiedy występuje nadprodukcja energii przez panele słoneczne.

Technologie pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych są cały czas udoskonalane. Panele słoneczne mają coraz większą wydajność i coraz częściej warto je montować nawet w suboptymalnych warunkach (np. na dachach nie skierowanych idealnie w stronę południową). Coraz bliżej jest też wprowadzenie na rynek komercyjny przezroczystych ogniw solarnych. To rozwiązanie pozwoli zastąpić tradycyjne szyby w oknach panelami pozyskującymi energię słoneczną.

Ekologiczna aranżacja wnętrza

Ekologiczne mieszkanie to nie tylko odpowiednia konstrukcja budynku czy wykorzystanie nowoczesnych technologii pozyskiwania czystej energii. To również wykończenie, aranżacja i wyposażenie pozwalające zminimalizować negatywny wpływ na środowisko. Ekologiczne wnętrza nie wymagają więc planowania od podstaw, od etapu projektowego. Można je urządzić również w przestrzeniach zastanych — mieszkaniu w bloku, starej kamienicy, jak i w nowym budownictwie.

Baza — ściany, podłoga i sufit

Tworząc ekologiczne mieszkanie, warto zacząć od bazy, czyli ścian, podłogi i sufitu. Jeśli mamy możliwość wykonania tych elementów od podstaw, wybierzmy odpowiednie materiały konstrukcyjne zapewniające dobrą izolację termiczną czy akustyczną. Jeśli jednak konstrukcja jest gotowa, zadbajmy przynajmniej o wykorzystanie ekologicznych materiałów wykończeniowych.

Na podłodze, ale też na ścianach i sufitach w formie paneli lub kasetonów, doskonale sprawdzi się naturalne drewno. Jest ciepłe, miłe w dotyku i naturalnie piękne. Jego wykończenie nie wymaga więc stosowania chemii. Wystarczą naturalne, nietoksyczne oleje czy lakiery, które zabezpieczą materiał.

Coraz bardziej popularne jest też wykończenie bazy drewnem rozbiórkowym. Stare deski podłogowe lub wykonane z nich dekoracyjne panele i lamperie mają bardzo szlachetny charakter. Doskonale pasują do stylu klasycznego czy aranżacji rustykalnych.

W kuchni czy łazience można zastosować odpowiednio impregnowane drewno, ale dobrze sprawdzą się też kafelki. Tam, gdzie potrzebne jest malowanie, postawić należy na ekologiczne farby, np. gliniane i oparte na pigmentach roślinnych. W aranżacjach typowo w stylu eko najlepiej sprawdzą się naturalne barwy ziemi przełamane żywszymi akcentami roślinnej zieleni, błękitu nieba czy słonecznej żółci.

Ekologiczne meble z litego drewna

Ekologiczne mieszkanie to również ekologiczne meble i wyposażenie. Prym wiodą tu oczywiście meble z litego drewna. To materiał trwały i długowieczny, naturalny i biodegradowalny oraz bezpieczny dla ludzi, zwierząt i środowiska.

Ekologiczna aranżacja salonu, sypialni, jadalni i innych pomieszczeń to nie tylko wnętrzarski styl eko. Przyjazny środowisku wystrój może przyjąć niemal dowolną formę i zasady właściwie każdej estetyki wnętrzarskiej. 

Drewniane, ekologiczne meble świetnie pasują do typowych wystrojów eko, ale też do innych stylów aranżacyjnych. Proste formy, takie jak te w kolekcjach Vinci, Vento czy Cubic, doskonale wpisują się w estetykę minimalistycznych wnętrz. Bardziej dekoracyjne zestawy Paris i Bona będą świetnym wyborem do aranżacji klasycznych. Meble na metalowych nogach i płozach — Steel lub Golo — to idealny wybór do loftów, a kolekcja Retro pozwoli przywrócić wspomnienia i odświeżoną estetykę z minionej epoki.

Dodatki i dekoracje do ekologicznego mieszkania

Meble to oczywiście nie wszystko. Ważne są też dodatki i dekoracje. Tu również najważniejsze będzie wykorzystanie naturalnych materiałów. W mieszkaniach ekologicznych pojawiają się detale z drewna, rattanu, szkła, ceramiki czy metalu. Tekstylia to oczywiście naturalne tkaniny, głównie roślinne.

Charakter dodatków i dekoracji w stylu eko jest bliski temu, co spotykamy w aranżacjach rustykalnych. Mamy tu więc plecione kosze, wazony z ceramiki, szkła czy kryształu. Pojawia się rękodzieło i elementy zrobione samodzielnie, a także żywe rośliny doniczkowe. W ekologicznym mieszkaniu nie ma natomiast miejsca na plastik czy masowo produkowaną tandetę.

W nurcie ekologicznym wyraźny jest też trend do recyklingu i upcyklingu. Zarówno meble, jak i dodatki to zatem często elementy z odzysku. Świetnie sprawdza się tutaj odrestaurowane antyki, bibeloty kupione na pchlich targach czy estetyczne dzieła sztuki użytkowej i dekoracje wykonane z materiałów recyklingowanych.

Ekologiczny sprzęt RTV i AGD

Wyposażenie to również sprzęt AGD i RTV. Minimalizacja zużycia energii polega w pierwszej kolejności na ograniczeniu ilości zbędnego sprzętu. Nie wymaga jednak rezygnacji z wygód i osiągnięć współczesnej techniki. Lodówka, pralka, zmywarka czy telewizor powinny jednak być możliwie najwyższej klasy energetycznej (powinny zużywać jak najmniej prądu, czy wody). Zrezygnować warto natomiast z gadżetów, których używamy rzadko lub mają wąskie zastosowanie, łatwe do zastąpienia sprzętem bardziej uniwersalnym. 

Ekologiczne mieszkanie w działaniu

Ekologiczne mieszkanie to nie tylko konstrukcja budynku czy aranżacja wnętrza. To również odpowiedzialne i przyjazne środowisku zachowania mieszkańców. Prowadzenie ekologicznego gospodarstwa domowego wiąże się więc z takimi kwestiami, jak:

• Oszczędność wody

Branie szybkiego prysznica zamiast kąpieli w wannie, zakręcanie kranu przy myciu zębów czy mydleniu ciała, podlewanie kwiatów deszczówką lub wodą po płukaniu warzyw i owoców oraz maksymalne wypełnianie zmywarki i pralki przed włączeniem tych urządzeń to proste kwestie, które pomogą zmniejszyć zużycie wody.

• Oszczędność prądu

Mieszkania ekologiczne są energooszczędne, więc i ich mieszkańcy powinni oszczędzać prąd. Zrobić to można, wybierając nowoczesne sprzęty o wysokiej klasie energetycznej czy wykorzystując LEDy do oświetlenia. Ważna jest także samokontrola — gaszenie światła przy wyjściu z pomieszczenia oraz wyłączanie z sieci nieużywanego sprzętu, który pobiera energię nawet w trybie uśpienia.

• Ograniczenie używania plastiku

Unikanie stosowania plastiku to również dosyć prosta metoda dbania o środowisko. Mieszkania ekologiczne powinny być możliwie wolne od tworzyw sztucznych. Warto więc wybierać naturalne materiały na meble, wyposażenie i dekoracje, a także zastąpić plastikowe pojemniki czy siatki ich odpowiednikami z innych, przyjaźniejszych środowisku materiałów.

• Redukcja odpadów

Segregacja śmieci do niedawna zależała jedynie od dobrej woli. Obecnie jest to obowiązek prawny i każdy powinien wyrzucać odpady do odpowiednich pojemników. Warto jednak w ogóle ograniczyć produkcję odpadów. Pomocne w tym będą zasady ruchów less i zero waste. Wskazują one na różne sposoby minimalizowania produkcji odpadów poprzez odpowiedzialne zakupy, eksploatację oraz powtórne wykorzystanie rozmaitych rzeczy.